Kamienie ślinowe u zwierząt stwierdza się stosunkowo rzadko. Najwięcej przypadków konkrementów w przewodach wyprowadzających ślinianek opisano u jednokopytnych, przy czym dotyczyły one głównie pojedynczych kamieni w przewodzie wyprowadzającym przyusznicy. Niezwykłą rzadkością są kamienie ślinowe u psów. Przy czym najczęściej dotyczą ślinianek podjęzykowych oraz podżuchwowych. Sialithiasis to nic innego, jak tworzenie się kamieni ślinowych, głównie z fosforanów lub węglanów wapnia. Zjawisko to jest niezwykle rzadkie i dotyczy około 0,4% pacjentów.
Przy obstrukcji przewodów ślinowych często dochodzi do rozwinięcia się mucocele lub tzw. żabek (ranulla).
W zależności od lokalizacji mogą one dawać różne objawy, np. asymetrię twarzy, niechęć do jedzenia, brak możliwości pobierania pokarmu. W przypadku dużych zmian oraz tych zlokalizowanych na szyi może dochodzić do utrudnionego oddychania, świstów oddechowych. Ślinianka jarzmowa może prowadzić do wytrzeszczu oczu czy wystąpienia zeza.
Opis przypadku
Około 10-letnia sterylizowana suczka rasy cocker spaniel trafiła do przychodni z niebolesną, fluktującą zmianą u podstawy ucha. W badaniu klinicznym nie stwierdzono odchyleń od normy, obwodowe węzły chłonne były niepowiększone, krtań niereaktywna, osłuchowo brak zmian, temperatura ciała również bez zmian. Po antybiotykoterapii (amoksycylina z kwasem klawulanowym w dawce 20 mg/kg dwa razy dziennie przez 10 dni) stan psa wracał do normy, jednak po kilku dniach od zakończenia terapii objawy nawracały.
Z wywiadu wiadomo, że pies mógł spożywać kości lub patyki. Okolica zmiany była niebolesna, nie towarzyszył jej obrzęk. Pacjentka wykazywała niechęć do jedzenia. Podczas badania jamy ustnej nie stwierdzono kamienia nazębnego, podczas badania stomatologicznego również nie stwierdzono patologii w obrębie zębów.
Uwagę zwróciła wydobywająca się z ujścia przewodu ślinianki przyusznej ropna wydzielina. W badaniu cytologicznym dominowały neutrofile, głównie zdegenerowane, obecne były również mikroorgnizmy – pałeczki, w tle obserwowano kwasochłonny materiał sugerujący ślinę.
Dokonano wstępnego rozpoznania – zapalenie ślinianki. Przekazano materiał do badania mikrobiologicznego, a w oczekiwaniu na wynik kontynuowano antybiotykoterapię amoksycyliną z kwasem klawulanowym.
Wyniki wykazały obecność Pseudomonas aeruginosa.
Dobrano terapię adekwatnie do wyników antybiogramu (fot. 1). Podczas terapii marbofloksacyną (dawka 2 mg/kg) zmiany całkowicie się wycofały, apetyt i samopoczucie psa wróciły do normy. Właściciel nie obserwował już wypływów z jamy ustnej. Około tydzień po odstawieniu antybiotyku wszystkie symptomy powróciły – niechęć do jedzenia, asymetria twarzy, głównie w okolicy podstawy ucha i łuku jarzmowego. W badaniu ultrasonograficznym USG stwierdzono zalegającą substancję, prawdopodobnie w śliniance przyusznej. Zdecydowano o premedykacji zwierzęcia i ustaleniu pierwotnej przyczyny pojawiania się mucocele oraz ropnego wypływu z ujścia przewodu ślinowego.
Wykonano zdjęcie rentgenograficzne (RTG) w projekcjach bocznej oraz strzałkowej (fot. 2 i 3). Radiogramy uwidoczniły mineralizację w okolicy odpowiadającej umiejscowieniu przewodu ślinianki przyusznej. Zwierzę poddano również sjalografii (fot. 4).
Przewód skateteryzowano. Podczas procedury napotkano opór, słychać było „chrzęszczenie”, najprawdopodobniej kamieni ślinowych. Podano kontrast za pomocą cewnika, zastosowano środek kontrastowy Iomeron 300 roztwór do wstrzykiwań i 0,3 g jodu/ml.
Częste nawroty pozwoliły na podjęcie decyzji o zabiegu usunięcia kamieni ślinowych. Pacjentkę ułożono w pozycji bocznej, przewód ślinowy zacewnikowano w celu ustalenia dokładnego umiejscowienia złogów. Wykonano nacięcie skóry oraz odpreparowano tkanki w poszukiwaniu przewodu ślinowego. Nacięto go, zaobserwowano jeden kamień wielkości 2 × 4 mm oraz „drobiny” powbijane w ścianę przewodu. Wszystkie elementy usunięto. Wykonano marsupializację. Użyto materiału niewchłanialnego 3/0.
Zalecono spryskiwanie okolicy rany octeniseptem, wydano leki do kontynuacji leczenia w domu – marbofloksacynę oraz cimicoxib w dawce 2 mg/kg. Zalecono usunięcie szwów po 14 dniach od zabiegu.
Podsumowanie
Problemy z gruczołami ślinowymi w medycynie małych zwierząt zdarzają się rzadko, najczęstszym z nich jest mucocele. W zależności od lokalizacji może wystąpić szereg objawów klinicznych. Badania dodatkowe, takie jak punkcja i cytologia, ultrasonografia, diagnostyka rentgenowska, badanie kontrastowe lub zaawansowane techniki obrazowania, takie jak tomografia komputerowa, pozwalają bez trudu postawić diagnozę kamieni ślinianek i przewodów wyprowadzających. Każdy przypadek mucocele powinien doprowadzić do ustalenia przyczyny podstawowej. Obecność kamieni w przewodzie ślinowym może grozić pęknięciem, zatem każdy taki pacjent powinien być odpowiednio zaopatrzony. Złogi można usunąć za pomocą endoskopii (metoda bardziej popularna w medycynie ludzkiej) poprzez nacięcie przewodu lub usunięcie ślinianki. Metoda leczenia powinna zostać zaplanowana indywidualnie dla każdego pacjenta.
