Dwa oblicza zatrucia metalami ciężkimi u papug na podstawie przypadków klinicznych – zatrucie cynkiem u żako większej (Psittacus erithacus erithacus) oraz zatrucie ołowiem u amazonki niebieskoczelnej (Amazona aestiva)

Przypadek 1. 

11-letni samiec żako większej (Psittacus erithacus erithacus), o masie ciała 558 g, został przywieziony do przychodni weterynaryjnej w celu oceny stanu zdrowia przed planowaną adopcją. Ptak był w dobrym stanie ogólnym, jednak od dłuższego czasu wyrywał sobie pióra z okolicy wola i ramion. Skóra w miejscach wyskubywania piór pozostawała niezmieniona. 
Przeprowadzono szereg badań:

• badanie kału – w rozmazie bezpośrednim nie stwierdzono obecności pasożytów ani ich jaj; w preparacie cytologicznym były obecne nieliczne do średnio licznych pałeczki Gram-ujemne, pojedyncze duże laseczki Gram-dodatnie i nieliczne pałeczki Gram-dodatnie,
• badanie RTG – powiększona sylwetka żołądka gruczołowego, zwężenie klatki piersiowej z prawej strony, obszar wzmożonego cieniowania w prawych workach powietrznych,
• panel PCR w kierunku chorób zakaźnych (cirkowirus, poliomawirus, herpeswirus, bornawirus, Chlamydia spp.) – ujemny,
• serologia w kierunku bornawirusa (ABV; metodą 
• immunofluorescencji) – ujemna,
• badanie morfologiczne i biochemiczne krwi (parametry odbiegające od wartości referencyjnych: wapń 5,1 mg/dl; LDH 1425,5 U/l; CK 3819 U/l),
• badanie bakteriologiczne z wymazu z kloaki (Enterobacter cloacae – liczne, Proteus vulgaris – liczne, Enterococcus sp. – średnio liczne).
   

W związku z bakteryjnym zakażeniem przewodu pokarmowego (wyniki posiewu, wzrost aktywności dehydrogenazy mleczanowej powyżej wartości referencyjnych) oraz sytuacją osobistą dotychczasowych właścicieli ptaka zdecydowano o leczeniu w trybie stacjonarnym i pozostawiono ptaka w szpitalu. Na początku pobytu w szpitalu wykonano także badanie RTG z kontrastem (siarczan baru), które potwierdziło znaczne poszerzenie żołądka gruczołowego oraz spowolnioną perystaltykę przewodu pokarmowego. W leczeniu zastosowano marbofloksacynę (10 mg/kg m.c. IM co 24 godziny), metronidazol (40 mg/kg m.c. PO co 12 godzin), suplementację wapnia oraz suplementy hepatoprotekcyjne. Zalecono także stosowanie lampy UV po zakończeniu hospitalizacji.. Leczenie kontynuowano przez 10 dni. 
Kontrolne badanie kału wykazało obecność pojedynczych pałeczek Gram-dodatnich, a RTG z kontrastem – przyspieszenie perystaltyki przewodu pokarmowego w porównaniu z poprzednim badaniem (jednak nadal była ona spowolniona). Żołądek gruczołowy pozostawał poszerzony, w związku z czym podjęto decyzję o powtórzeniu badań w kierunku zakażenia bornawirusem ptasim (ABV) po upływie sześciu tygodni od pierwszego badania. Powtórzono zarówno badanie PCR, jak i badanie serologiczne (inna metoda: ELISA). Dodatkowo zlecono pomiar stężenia cynku w surowicy, a w kontrolnym badaniu kału nie stwierdzono 
nieprawidłowości. Wyniki badań w kierunku ABV ponownie były ujemne, jednak stężenie cynku w surowicy osiągnęło wartość mogącą wskazywać na zatrucie cynkiem – 36,0 µmol/l (co odpowiada 2,35 ppm). 
W związku z tym, że stężenie cynku nie wskazywało jednoznacznie na zatrucie, nie podjęto leczenia, tylko postanowiono powtórzyć badanie po sześciu tygodniach wraz z badaniami w kierunku zakażenia ABV. Tego dnia wykonano też kontrolne badanie RTG z kontrastem, które wykazało, że żołądek gruczołowy trochę się zmniejszył, jednak perystaltyka przewodu pokarmowego nadal była spowolniona. W badaniu kału obecne były nieliczne pałeczki Gram-ujemne, w związku z czym zalecono podawanie probiotyku. Trzeci raz wyniki badań wirusologicznych były ujemne, natomiast stężenie cynku wzrosło do 52,4 µmol/l (3,43 ppm), w związku z czym wdrożono leczenie chelatujące (D-penicylamina 55 mg/kg m.c. PO co 24 godziny) oraz suplementy hepatoprotekcyjne. 
Pogłębiony wywiad nakierowany na odnalezienie źródła zatrucia cynkiem wykazał, że klatka papugi była galwanizowana, a warstwa cynku w niektórych miejscach uległa uszkodzeniu. Zalecono zmianę klatki. 
Po półtora miesiąca leczenia chelatującego przeprowadzono kontrolne badanie biochemiczne krwi oraz RTG. Jedynym parametrem odbiegającym od zakresu wartości referencyjnych był wapń (6,7 mg/dl). Stężenie cynku wynosiło 24 µmol/l (1,57 ppm). W obrazie RTG obszar wzmożonego cieniowania w prawych workach powietrznych uległ zmniejszeniu, żołądek gruczołowy nadal pozostawał poszerzony. W trakcie leczenia ptak przestał wyskubywać sobie pióra. Zalecono kontynuację suplementacji wapniem oraz dalsze kontrole w zależności od stanu zdrowia – w przypadku braku niepokojących objawów co 6–12 miesięcy.

Przypadek 2. 

Trzyletni samiec amazonki niebieskoczelnej (Amazona aestiva), o masie ciała 381 g, został przywieziony do przychodni weterynaryjnej z powodu podejrzenia zatrucia ołowiem – właściciele zauważyli, że dziobał ramę starego witrażu. W ciągu kilku godzin od pogryzienia witrażu papuga stała się apatyczna, straciła apetyt, a kałomocz był wodnisty o różowobrunatnym zabarwieniu. 
W wyniku badania klinicznego stwierdzono, że ptak był w dobrej kondycji, okolica zamostkowa i wola bez zmian w badaniu palpacyjnym, brak wypływu z naturalnych otworów ciała. Ptak reagował na bodźce i bronił się przy łapaniu. Przeglądowe zdjęcie RTG w projekcji „w pudełku” wykazało obecność licznych, intensywnie cieniujących obiektów w rzucie żołądka mięśniowego. Papudze podano D-penicylaminę (55 mg/kg m.c. PO), maropitant (1 mg/kg m.c. IM), marbofloksacynę (10 mg/kg m.c. IM), płyny (Ringer, 20 ml SC), nakarmiono karmą ratunkową (sondą bezpośrednio do wola) oraz podano suplementy hepatoprotekcyjne. Pacjent został poddany hospitalizacji. 
Po ustabilizowaniu się stanu pacjenta następnego dnia pobrano mu krew oraz kontynuowano leczenie (D-penicylamina podawana co 12 godzin, maropitant i marbofloksacyna co 24 godziny, płynoterapia, dokarmianie sondą do wola, hepatoprotektanty). Badanie morfologiczne krwi wykazało anemię (HCT 31%, HGB 
10,5 mg/dl, erytrocyty 1,49 T/l) i znaczną leukocytozę (70 G/l) z heterofilią (84%). Główne odchylenia stwierdzone w badaniu biochemicznym krwi to znaczący wzrost aktywności enzymów: AST 2570,5 U/l; LDH 6942,1 U/l; CK 40576 U/l. Wartości pozostałych zbadanych parametrów (ALT, alfa-amylaza, białko całkowite, cholesterol, kwas moczowy, trójglicerydy, fosfor, sód, potas, wapń, kwasy żółciowe, AP) mieściły się w zakresach referencyjnych. 
Trzeciego dnia leczenia kałomocz wyglądał już prawidłowo, a ptak czuł się dobrze. 
Po czterech dniach leczenia stacjonarnego w szpitalu papuga w dobrym stanie ogólnym została wypisana do domu z zaleceniami kontynuacji leczenia (D-penicylamina, antybiotykoterapia, suplementy hepatoprotekcyjne) oraz wizyty kontrolnej z badaniem RTG i krwi po 10–14 dniach, jeśli ptak będzie czuł się dobrze. W razie pogorszenia stanu czy braku apetytu zalecono kontrolę oraz ewentualnie dalszą hospitalizację. 
Po dwóch dniach w domu papuga zaczęła wymiotować, w związku z czym następnego dnia została przywieziona do przychodni w celu kontynuacji leczenia w szpitalu. Tego dnia moczany były żółte. Kontynuowano dotychczasowe leczenie, a także podano maropitant, metoklopramid (1 mg/kg m.c. IM), płyny podskórnie (Ringer, 20 ml) oraz dokarmiano karmą ratunkową sondą do wola (20 ml co trzy godziny). W badaniu kału w rozmazie bezpośrednim nie stwierdzono obecności pasożytów ani ich jaj, natomiast w badaniu cytologicznym stwierdzono pojedyncze ziarniaki Gram-dodatnie. 
Już następnego dnia papuga sama jadła i nie było konieczne ani dokarmianie karmą ratunkową, ani podawanie leków przeciwwymiotnych. 
Kolejnego dnia (dziewiąty dzień leczenia) w badaniu RTG nadal były widoczne intensywnie cieniujące obiekty w rzucie żołądka mięśniowego. Dodatkowo stwierdzono powiększenie śledziony w obrazie RTG, a w kontrolnych badaniach krwi – zmniejszenie leukocytozy (21,6 G/l), nadal zwiększoną aktywność niektórych enzymów, jednak wartości były niższe niż na początku leczenia (AST 1726,7 U/l; CK 2577 U/l), oraz nieznaczne przekroczenie wartości referencyjnych stężenia kwasów żółciowych (101,3 µmol/l). W związku z utrzymującą się leukocytozą i powiększoną śledzioną ponownie przeprowadzono badanie kału (w cytologii liczne pałeczki Gram-dodatnie oraz średnio liczne pałeczki Gram-ujemne), a także badanie cytologiczne wymazu z wola (nieliczne pałeczki Gram-ujemne oraz ziarniaki Gram-dodatnie). Pobrano wymaz na posiew z kloaki, zmieniono antybiotyk na linkomycynę ze spektynomycyną (Linco-Spectin 50 mg/kg m.c. IM co 24 godziny) oraz kontynuowano płynoterapię. 

11. dnia leczenia ptak ponownie został zabrany do domu z zaleceniami kontynuacji leczenia w postaci leków podawanych do dzioba (D-penicylamina, Linco-Spectin w takiej samej dawce jak podawany domięśniowo, hepatoprotektanty). 
Po dwóch dniach w domu, 13. dnia leczenia, papuga znowu zaczęła wymiotować. Ze względu na znaczną odległość od lekarza prowadzącego opiekunowie papugi zgłosili się do przychodni weterynaryjnej blisko swojego miejsca zamieszkania w celu uzyskania doraźnej pomocy – podano maropitant (1 mg/kg m.c. IM) oraz metoklopramid (1 mg/kg m.c. IM), jednak wymioty nadal się utrzymywały. 
Następnego dnia papuga ponownie została przyjęta do szpitala. Tego samego dnia przeprowadzono kontrolne badanie kału, w którym stwierdzono liczne drożdżaki. Na błonie śluzowej jamy dziobowej był widoczny jasny nalot przypominający płytkę grzybiczą, jednakże w badaniu cytologicznym stwierdzono liczne bakterie. Podjęto decyzję o wprowadzeniu do leczenia leku przeciwgrzybiczego – worykonazolu (10 mg/kg m.c. PO co 12 godzin) oraz psyllium. 
15. dnia leczenia laboratorium przesłało wyniki posiewu z wymazu z kloaki pobranego pięć dni wcześniej. Stwierdzono wzrost Acinetobacter baumannii (bardzo liczne) oraz Staphylococcus pseudintermedius (metycylinooporny, nieliczne). Oba szczepy bakterii były wrażliwe na linkomycynę ze spektynomycyną, w związku z czym kontynuowano dotychczasową antybiotykoterapię. 
Następnego dnia ptak znowu wymiotował – podano maropitant oraz metoklopramid, po których wymioty ustały. 
Kolejnego, 17. dnia leczenia papuga nie wymiotowała i miała apetyt, w związku z czym nie podawano już leków przeciwwymiotnych. 
18. dnia leczenia znowu pojawiły się wymioty (podano leki przeciwwymiotne). Tego dnia przeprowadzono kontrolne badanie kału – nadal były obecne dość liczne drożdżaki, w związku z czym podjęto decyzję o zmianie leku przeciwgrzybiczego na nystatynę (200 000 IU/kg m.c. PO co 12 godzin). 
W związku ze zbliżającymi się świętami oraz ograniczonymi godzinami pracy przychodni wykonano kontrolne zdjęcie RTG („w pudełku”) – stwierdzono, że w żołądku mięśniowym jest już mniej intensywnie cieniujących ciał obcych niż na początku leczenia. Papuga ponownie wróciła do domu z zaleceniami kontynuacji leczenia (D-penicylamina, nystatyna, hepatoprotektanty, beta-glukan – w celu stymulacji układu odpornościowego) oraz kontrolnego badania RTG po mniej więcej dwóch tygodniach. 
Po dwóch dniach w domu znowu wystąpiły wymioty – ptak wrócił do szpitala. 
Po ustabilizow...