Kannabinoidy w medycynie weterynaryjnej

Popularność produktów z konopi wzrosła niesamowicie w ostatnich latach zarówno w medycynie ludzkiej, jak i w medycynie weterynaryjnej. Rosnącemu zainteresowaniu ze strony opiekunów i pacjentów towarzyszy pojawienie się tysięcy artykułów naukowych opisujących właściwości kannabinoidów, ich zastosowanie oraz dowody naukowe na ich skuteczność w leczeniu coraz szerszego spektrum schorzeń, szczególnie w medycynie człowieka. Medycyna weterynaryjna również bada przydatność kannabinoidów jako dodatku do terapii konwencjonalnych z uwzględnieniem różnic gatunkowych w metabolizmie zwierząt. Sięgając po produkty z konopi, warto wiedzieć, z jakim typem substancji mamy do czynienia oraz jak bezpiecznie i skutecznie dobrać preparat do schorzenia przy obecnej szerokiej ofercie rynkowej. 
W niniejszym artykule zostanie przedstawiona charakterystyka produktów z konopi, mechanizm ich działania, spodziewane efekty oraz aktualne doniesienia o zalecanym dawkowaniu w zależności od oczekiwanego działania. 

Czym są kannabinoidy? 

Konopie (Cannabis L.) są mało zróżnicowanym gatunkiem roślin, wśród których wyróżniamy konopie: siewne, indyjskie i dzikie. Te ostatnie są uważane za zdziczałą formę konopi siewnej. Głównym celem ich uprawy było pozyskiwanie włókna i nasion oleistych, przy większej popularności konopi siewnej (Cannabis sativa L.) na terenie Europy, Azji Mniejszej i Azji Środkowej. W Azji Południowej, Afryce i Ameryce Łacińskiej dominowała uprawa konopi indyjskiej (Cannabis indica L.), popularnej dodatkowo ze względu na uzyskiwane z niej substancje psychoaktywne. 
Włókna pozyskiwane z upraw konopi służyły w przemyśle tekstylnym, nasion używano do uzyskania oleju, a kwiatostany, szczególnie żeńskie, są bogate w żywicę zawierającą duże ilości fitokannabinoidów i terpenów. 
Olej pozyskiwany z nasion konopi jest bogaty w kwasy omega-6 (kwasy linolowy i gamma-linolenowy), w mniejszej ilości w kwasy omega-3 (alfa-linolenowy) i jednonienasycony kwas oleinowy. Do utrzymania formy płynnej olej z nasion musi być mieszany z innymi olejami roślinnymi. Jest on stosowany prozdrowotnie miejscowo na skórę oraz doustnie – prawidłowo uzyskany nie zawiera ani CBD, ani THC.
Farmakologicznie najbogatszy w substancje aktywne – fitokannabinoidy i terpeny – jest wyciąg z żywicy. Substancje aktywne mogą się znajdować w mniejszych ilościach także w owocach i liściach. 
Do fitokannabinoidów zaliczamy ponad 100 substancji, wśród których najpopularniejsze (oraz znajdujące się w największych stężeniach) są THC (delta-9-tetrahydrokannabinol) oraz CBD (kannabidiol). Uprawiane odmiany konopi będą się różnić między sobą proporcjami i zawartością THC oraz CBD, co będzie warunkowało uzyskiwane stężenia tych substancji w końcowym produkcie. Ze względu na kompozycję można spotkać oleje THC, THC/CBD i CBD. Te ostatnie nie powinny zawierać THC lub zawierać je w zakresie dopuszczonym przez prawo. 
Regulacje prawne dotyczące zgody na hodowlę oraz produkcję preparatów na bazie konopi są ograniczone w różnych krajach zawartością THC jako środka psychoaktywnego. Na terenie Polski dopuszczono stosowanie produktów o zawartości THC < 0,2% suchej masy. Różni się ona chociażby od produktów rynku amerykańskiego (tam dopuszczona wartość to 0,3%), co może się przełożyć na brak legalności w Polsce produktu importowanego ze Stanów. Należy mieć to na uwadze przy informacji o stosowaniu produktów z importu. 
Nomenklaturowo warto zwrócić uwagę, że olej konopny nie jest równoznaczny z olejem zawierającym CBD. Zdecydowanie należy uważnie analizować etykiety produktów, na których optymalnie powinien być zawarty dokładny opis, z czego pozyskano produkt, np. olej z nasion (czysty, bez kannabinoidów) lub olej z żywicy/wyciąg olejowy z żywicy, zawierający CBD/THC w określonym stężeniu. Dodatkowo źródła w literaturze amerykańskiej zalecają ostrożność ze względu na możliwą zawartość ewentualnych zanieczyszczeń produkcyjnych. Produkty z żywicy wymagają ekstrahowania za pomocą rozpuszczalników i wskazane jest, aby miały certyfikaty określające czystość produktów oraz brak zanieczyszczeń metalami ciężkimi. W USA takie certyfikaty mogą być uzyskane z audytów niezależnych firm. W Polsce nie ma jeszcze jednoznacznych regulacji poza ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii (wyznaczającą, jak wcześniej wspomniano, z jakich produktów z konopi włóknistych można korzystać w zależności od spełnienia założenia odnośnie do zawartości THC). 

Mechanizm działania 

Wszystkie organizmy złożone posiadają receptory kannabinoidowe stanowiące część układu endokannabinoidowego. Ich stymulacja jest podstawą działania produktów zawierających CBD. Układ kannabinoidowy został odkryty stosunkowo niedawno, w latach 70. XX w., przez dr. Raphaela Mechoulama, naukowca izraelskiego pochodzenia. Aktualny stan wiedzy pozwala stwierdzić, że receptory kannabinoidowe są rozsiane w różnych tkankach organizmu, w tym w tkance ośrodkowego układu nerwowego, nerwach obwodowych, komórkach układów: immunologicznego, mięśniowo-szkieletowego, pokarmowego, krążenia i innych. Szeroko rozpowszechnione lokalizacje receptorów tłumaczą mnogość zgłaszanych reakcji w odpowiedzi na stosowanie CBD u ludzi i zainteresowanie naukowców ukierunkowane na badanie wpływu tych reakcji na homeostazę organizmu ludzi i zwierząt. 
Układ kannabinoidowy składa się z neuroprzekaźników – endokannabinoidów – łączących się z receptorami kannabinoidowymi. Wśród receptorów wyróżnia się: 

• receptory jądrowe, 
• kanały jonowe bramkowane ligandem, 
• receptory sprzężone z białkiem G. 
   

Do tych ostatnich zaliczamy receptory CB1 i CB2 – najpowszechniej omawiane w kontekście działania układu endokannabinoidowego. 
Receptory CB1 poza układem nerwowym można stwierdzić także w komórkach układów mięśniowo-szkieletowego i krążenia, komórkach tłuszczowych, w układach immunologicznym i rozrodczym. Dodatkowo ustalono, że wywołują one działanie hamujące na układy neuroprzekaźników, takie jak układy: do...