Rola suplementacji we wspomaganiu procesu widzenia

Suplementy na poprawę wzroku funkcjonują w ludzkiej dietetyce już od połowy XX w., ale przedmiotem zainteresowania są dużo dłużej. Pierwsze wzmianki o roli suplementów w procesie widzenia sięgają historii starożytnego Egiptu, gdzie zauważono wpływ podania wątroby na poprawę wzroku u chorych na nocną ślepotę. 
Suplementacja diety pod kątem zapobiegania chorobom oczu oraz ich ograniczania skupia się głównie na działaniu antyoksydacyjnym oraz dostarczaniu substancji niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania i metabolizmu komórek narządu wzroku. W licznych badaniach wykazano skuteczność tych substancji w procesie rozwoju i odżywienia siatkówki, spowalnianiu postępu zaćmy i chorób o podłożu genetycznym oraz wspomaganiu leczenia zespołu suchego oka. Główny mechanizm działania opiera się na ograniczeniu działania wolnych rodników i co za tym idzie – skutków stresu oksydacyjnego. Część związków, takich jak retinoidy i polifenole wzmacnia naturalne mechanizmy chroniące przed promieniowaniem UV, a kwasy omega-3 wspomagają rozwój siatkówki i spowalniają zmiany w strukturach oka w przebiegu retinopatii. Na rynku są dostępne preparaty zawierające poszczególne substancje oraz produkty złożone mające w składzie składniki aktywne najczęściej wymieniane jako skuteczne. 

Antyoksydanty 

Wolne rodniki jak reaktywne formy tlenu powstają w organizmie w wyniku procesów utleniania komórkowego. Wchodzą w reakcję ze strukturami komórki (takimi jak białka, polisacharydy, lipidy), powodują uszkodzenia struktur ściany komórkowej, DNA i przyspieszają proces degeneracji komórki, do apoptozy włącznie. W warunkach fizjologicznych zapobiegają temu związki należące do grupy przeciwutleniaczy. Zaburzenie tego mechanizmu, określane jako stres oksydacyjny, jest stanem nierównowagi, w którym dochodzi do nasilenia procesów wywołanych przez reaktywne formy tlenu. Stres oksydacyjny przyczynia się do nasilenia takich chorób, jak cukrzyca, choroby stawów, nerek, serca, choroby neurodegeneracyjne, choroby o podłożu autoimmunologicznym i może przyspieszać rozwój nowotworów (reaktywne formy tlenu są także wykorzystywane w terapiach onkologicznych). 
W okulistyce zaznacza się wpływ wolnych rodników na zmiany degeneracyjne w soczewce, siatkówce, gruczołach łzowych oraz na rozwój chorób degeneracyjnych związanych z wiekiem. Oko jest szczególnie podatne na działanie wolnych rodników ze względu na znaczne zapotrzebowanie komórek na tlen, dużą ilość nienasyconych kwasów tłuszczowych w błonach komórkowych oraz wpływ promieniowania słonecznego na wrażliwe komórki siatkówki. 
Część antyoksydantów jest produkowana naturalnie w organizmie – są to przeciwutleniacze endogenne. Można do nich zaliczyć m.in. glutation, kwas liponowy, melatoninę, koenzym Q10. Do antyoksydantów egzogennych zaliczamy m.in. karotenoidy, kwas liponowy, witaminy A, C, E, związki pochodzenia roślinnego (jak polifenole, ginkoflawonoglikozydy, antocyjany i proantocyjanidy). 
W niniejszym opracowaniu zostanie omówiona rola poszczególnych składników i ich działanie przy chorobach narządu wzroku. 

Omega-3 

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 są jedną z grup lipidów, które nie podlegają syntezie w organizmie i muszą być dostarczane z pożywieniem lub pozyskiwane z przekształcenia innych związków lipidowych. Z racji braku enzymu desaturazy psy i koty nie mają możliwości przekształcania długołańcuchowych kwasów tłuszczowych do omega-3, dlatego u tych gatunków ich doskonałym źródłem są oleje z ryb morskich oraz kryla. 
Wśród omega-3 szczególnie kwas eikozapentaenowy (EPA) i kwas dokozaheksaenowy (DHA) mają znaczenie dla układu nerwowego i narządu wzroku – sprzyjają stabilizacji błon komórkowych, prawidłowemu przekaźnictwu neuronalnemu i wspomagają rozwój struktur siatkówki. Kwasy omega-3 w toku przemian metabolicznych są przekształcane do eikozanoidów, czyli hormonów tkankowych: prostaglandyn, prostacyklin, leukotrienów i tromboksanów. Poprzez te substancje biorą udział w regulacji procesów zapalnych i immunologicznych, w tym modulacji odpowiedzi alergicznych. Wykazują pozytywne działanie na regulację układów krzepnięcia i ciśnienia krwi, na układ sercowo-naczyniowy, gospodarkę węglowodanową i lipidową. Omega-3 wchodzą w skład fosfolipidów, które są niezbędnym elementem błon komórkowych w całym organizmie. 
Prawidłowa suplementacja DHA od wczesnych etapów życia ma udowodniony wpływ na poprawę jakości widzenia u szczeniąt poprzez poprawę sprawności czopków i pręcików siatkówki. Dodatkowo ze względu na wysokie stężenia w istocie szarej mózgu poprawia funkcje poznawcze i psychomotoryczne. Omega-3 razem z ALA sprzyjają ograniczeniu procesów zapalnych oraz poprawiają wydzielniczość łez, co zostało potwierdzone w badaniach klinicznych nad leczeniem wspomagającym w zespole suchego oka. Spowalniają powstawanie retinopatii poprzez poprawę ukrwienia, a także ze względu na działanie ochronne na nerw wzrokowy i dno oka. Zapobiegają postępowi zaćmy cukrzycowej razem z kwasem alfa-liponowym przez hamowanie czynności reduktazy aldozowej.