Żywienie w okresie rekonwalescencji

Okresem rekonwalescencji określamy czas dochodzenia do pełni zdrowia po przebytych zabiegach operacyjnych, wypadkach, urazach oraz ciężkich chorobach wyniszczających organizm. Ze względu na różne zapotrzebowanie i wymagania wynikające z powyższych charakterystyk określenie optymalnego żywienia w okresie regeneracji będzie się znacząco różnić. Wpływ na zalecenia żywieniowe będą mieć: wiek, waga, aktywność (oraz jej ograniczenia w okresie zdrowienia) oraz specjalne wymagania dotyczące konkretnej jednostki chorobowej. Mnogość produktów dostępnych na rynku rodzi pytanie, które z nich będą najkorzystniejsze dla danego pacjenta i czym powinien się taki pokarm charakteryzować. Obliczenie zalecanej ilości pokarmu oraz tempa jego zwiększenia jest istotnym elementem opracowania planu żywieniowego na okres regeneracji. 

Problemy w okresie rekonwalescencji 

Okres rekonwalescencji dotyczy wszystkich sytuacji, gdy dążymy do przywrócenia pełni zdrowia po zadziałaniu czynnika wyniszczającego lub uszkadzającego pierwotną homeostazę organizmu – jest to trochę szersza definicja, pozwalająca dokładniej objąć wszystkie sytuacje, w których doszło do pogorszenia stanu zdrowia. Do tej kategorii zaliczamy: 

• wypadki, 
• urazy, 
• okres po planowanych i nieplanowanych interwencjach chirurgicznych, 
• wyniszczenie wynikające z niedożywienia (np. u bezdomnych zwierząt, przy laktacji, ciężkich chorobach wirusowych lub bakteryjnych), 
• utratę masy ciała w wyniku pogorszenia chorób przewlekłych (cukrzyca, choroby serca, choroby nerek, enteropatie). 
   

W przypadku chorób przewlekłych często nie jesteśmy w stanie przywrócić stanu homeostazy, ale skupiamy się na odbudowie i poprawie stanu zdrowia na tyle, na ile jest to możliwe w danej jednostce chorobowej. 

Dopasowanie żywienia

Jak wspomniano wcześniej, okres regeneracji zostaje zapoczątkowany z różnych przyczyn, a one mają wpływ na problemy związane z dopasowaniem żywienia. 
W przypadku urazów i wypadków istotnym elementem będzie ograniczenie aktywności wymagające odpowiedniego dopasowania dawki przy równoczesnym utrzymaniu masy mięśniowej i ograniczeniu nabierania masy ciała. 
Po zabiegach operacyjnych wskazane będzie dopasowanie odżywienia pod kątem szybszej regeneracji uszkodzonych tkanek, regeneracji utraconej krwi przez dostarczenie wysokojakościowych białek, żelaza i witamin potrzebnych w procesach krwiotworzenia. 
Wyniszczenie wynikające z niedożywienia będzie wymagało odpowiedniego tempa wprowadzania pokarmu, aby uzupełnić potrzeby organizmu, ale równocześnie na tyle wolnego, żeby nie doprowadzić do zaburzeń trawienia i zaburzeń metabolicznych. 
Choroby przewlekłe będą miały dodatkowo ograniczenia wynikające z charakterystyki danej jednostki chorobowej, jak ograniczenia podaży niektórych składników w przypadku chorób nerek, trzustki, przewlekłych enteropatii czy chorób serca. 

Utrata masy ciała

Głównym problemem okresu regeneracji jest utrata masy ciała. Zdrowy organizm w przypadku braku pobierania pokarmu w zakresie pokrywającym zapotrzebowanie energetyczne będzie uruchamiać mechanizmy wykorzystujące mobilizację rezerw z tłuszczowej masy ciała i nie dojdzie do utraty beztłuszczowej masy ciała. Organizm po przebytym urazie, wypadku lub chorobie może mieć zaburzony ten mechanizm i wykorzystywać beztłuszczową masę ciała (mięśnie) do dostarczenia egzogennych aminokwasów wymaganych do regeneracji. W badaniach wielokrotnie wykazano niekorzystny związek między utratą beztłuszczowej masy ciała a rokowaniem w przebiegu chorób zarówno ostrych, jak i przewlekłych. 
Spadek apetytu lub brak łaknienia skutkujące utratą masy ciała powodują wyniszczenie, spadek masy mięśniowej, spadek aktywności, zaburzenia metaboliczne, zaburzenia przewodu pokarmowego w zakresie perystaltyki oraz uszkodzenia nabłonka jelitowego, a także opóźniają proces gojenia ran. 

Dobór odpowiedniego sposobu karmienia

Główny nacisk w żywieniu jest położony na dobranie odpowiedniego rodzaju pokarmu, parametrów pożywienia oraz formy i ilości podawanego pokarmu do aktualnego stanu pacjenta i pokrycia jego zapotrzebowania energetycznego. 
Optymalnym rozwiązaniem jest podawanie pokarmu doustnie, w momencie gdy pacjent samodzielnie pobiera pokarm. W przypadku gdy pacjent nie chce pobierać pokarmu samodzielnie, pozostaje karmienie wspomagane (ze strzykawki) lub żywienie dojelitowe wspomagane przez sondy przełykowe, żołądkowe lub jelitowe. 
W skrajnych sytuacjach wymagane jest żywienie pozajelitowe. Ten typ żywienia powinien być utrzymany nie dłużej niż przez trzy–pięć dni ze względu na konieczność odżywienia enterocytów.

Ograniczenia spowodowane leczeniem

Kolejnym problemem związanym z okresem rekonwalescencji są ograniczenia wynikające z zastosowanego leczenia. Ból, leki przeciwbólowe, występujące mdłości i zaburzenia perystaltyki jelitowej mogą znacząco ograniczać apet...