Zespół zaburzeń poznawczych – trudna dolegliwość kotów starszych

Problem występowania CDS u kotów starszych

Choć zagadnienie CDS jest znane lekarzom weterynarii już od paru dekad, to początkowo badania w tym kierunku skupiały się głównie na psach. Okazuje się jednak, że ta postępująca choroba neurodegeneracyjna, prowadząca do zmian w zachowaniu i pogorszenia funkcji poznawczych zwierząt, równie często dotyczy kotów. Notuje się ją u ok. 28% kotów w wieku 11–14 lat i 50% kotów w wieku 15 lat i starszych. Zwierzęta zmagające się z nią wykazują zmiany w zachowaniu niezwiązane bezpośrednio z występowaniem bardziej znanych, podstawowych chorób współistniejących charakterystycznych dla wieku, co pokazuje jasno, że mamy do czynienia z dodatkowym problemem. 
Zmiany zachowania przypisywane CDS u kotów można opisać za pomocą akronimu VISHDAAL, który pochodzi od pierwszych liter angielskich słów wykorzystanych do określenia grupy charakterystycznych objawów. Są to więc kolejno:

• excessive Vocalisation – nasilona wokalizacja,
• alterations in Interactions – zmiany w interakcjach (np. z domownikami, innymi zwierzętami, ale też z otoczeniem), 
• changes in the Sleep-wake cycle – zmiany w dobowym rytmie snu i czuwania, 
• House-soiling – zjawisko brudzenia w domu, 
• Disorientation – dezorientacja,
• alterations in Activity levels – zmiany w poziomie aktywności, 
• Anxiety – niepokój, rozdrażnienie, 
• Learning and memory – problemy w uczeniem się i pamięcią. 
   

Niestety, często zdarza się, że pierwsze, bardzo subtelne zmiany w zachowaniu zwierzaka pozostają niezauważone przez opiekuna, przez co nie są one wystarczająco szybko zgłaszane lekarzowi prowadzącemu. Wiele osób uważa je za normalne elementy procesu starzenia, tymczasem im szybciej wprowadzi się działania zaradcze, tym większa szansa na spowolnienie procesów degeneracyjnych i poprawę jakości życia pacjenta. 
Jak podają autorzy artykułu „Badanie czynników ryzyka i częstości objawów klinicznych obserwowanych w przypadku zespołu dysfunkcji poznawczych u kotów” (ang. Survey of risk factors and frequency of clinical signs observed with feline cognitive dysfunction syndrome) z maja 2022 r., w ankiecie przeprowadzonej wśród właścicieli kotów aż 75% z nich zgłosiło występowanie u swoich kotów objawów CDS, jednak zrobili to dopiero wówczas, gdy pytania dotyczyły szczegółowo tego zagadnienia. Natomiast jedynie 12% z nich podało tę informację samodzielnie, bez dopytywania. Ta obserwacja pokazuje, jak ważne jest edukowanie opiekunów kotów w tym zakresie, by nie bagatelizowali problemu i sami zgłaszali go lekarzom swoich zwierząt. 
Inna analiza wykazała, że 36% opiekunów kotów w wieku między 7 a 11 lat zgłaszało problemy behawioralne u swoich kotów, a odsetek ten wzrósł do 88% w przypadku kotów w wieku od 16 do 19 lat. Aktualne badania sugerują, że u ok. 28% kotów domowych w wieku od 11 do 14 lat rozwinie się co najmniej jeden problem behawioralny, którego źródeł należy szukać w zmianach wywołanych zaawansowanym wiekiem pacjenta. Zatem zagadnienia tego nie sposób pomijać.

Rozwijająca się wiedza o problemie zaburzeń poznawczych u kotów

Choć pierwsze badania dotyczące zmian starczych w mózgach zwierząt towarzyszących koncentrowały się na psach, to badacze kocich dolegliwości wciąż dostarczają nam nowości dotyczących tego zagadnienia. Widać też, jak na przestrzeni lat zmienia się podejście nie tylko do samego problemu w ujęciu medycznym, ale także do pacjenta. Już w 2010 r. w prasie specjalistycznej pisano o specyficznych zmianach behawioralnych u starszych kotów, jednak wprost deklarowano, że możliwości leczenia pozostają ograniczone. Współcześnie nadal nie radzimy sobie z problemem w 100%, ale opcji, z których możemy korzystać, by poprawić dobrostan pacjenta, jest zdecydowanie więcej. 
Już wtedy jednak kładziono nacisk na to, aby w celu rozpoznania dysfunkcji poznawczych koncentrować się na identyfikacji geriatrycznych zmian w zachowaniu. Zmiany te nie miały wynikać z innych problemów medycznych, chociaż nie musiały się one wzajemnie wykluczać. Aby łatwiej było się skomunikować z opiekunem starszego zwierzęcia, proponowano już na tamtym etapie tworzenie specjalnych formularzy w postaci list z pytaniami o samopoczucie i zachowanie zwierzaka, których uzupełnianie przez opiekunów miało ułatwiać postawienie odpowiedniej diagnozy, co oczywiście przełożyłoby się na lepiej dobrany sposób leczenia1.
To, że coraz częściej obserwujemy u kotów domowych rozwój zespołu zaburzeń poznawczych, jest wprost spowodowane wydłużeniem czasu życia tych zwierząt. Coraz lepsza opieka weterynaryjna, rosnąca świadomość opiekunów przekładająca się na lepszą dietę i większą troskę, a także na coraz bezpieczniejsze warunki życia (w kontekście zwierząt niewychodzących) powodują, że kocie życie zyskało na długości ponaddwukrotnie. W Stanach Zjednoczonych w ciągu ostatnich 20 lat odsetek kotów domowych w wieku powyżej siedmiu lat wzrósł do ponad 40%, w przypadku kotów w wieku powyżej 10 lat wzrost wyniósł 15%, 
natomiast w przypadku kotów liczących sobie ponad 12 lat wynik przekroczył 10%. Z kolei dla obszaru Wielkiej Brytanii szacunki zakładają, iż żyje tam ponad 2,5 mln kotów starszych, co przekłada się na mniej więcej 30% populacji kotów domowych. W Polsce natomiast, choć nie mamy dokładnych danych statystycznych, da się bez problemu zauważyć, że liczba pacjentów geriatrycznych (czyli tych przekraczających 15. rok życia) w przychodniach weterynaryjnych stale rośnie. Staje się więc jasne, że opieka nad nimi powinna włączyć kwestię działań zaradczych w obliczu rozciągającego się problemu zaburzeń poznawczych do standardu opieki weterynaryjnej. 

Zmiany degeneracyjne w mózgu starszego kota

Jak nietrudno się domyślić, w mózgu starszego kota może dochodzić do wielu bardzo złożonych procesów, które niestety w negatywny sposób wpływają na funkcjonowanie tego organu. Z każdym kolejnym rokiem życia problemy mogą być coraz większe, choć oczywiście ich rozwój ma charakter osobniczy i zależy od bardzo wielu czynników. 
Badania pokazują, że początkowe zmiany, do których dochodzi w jądrze ogoniastym i kt...